Iedereen met jonge kinderen weet het: je kunt nog zo’n zin hebben in Kerstmis, vanaf half november is er eerst een andere grijze baardmans die alle aandacht naar zich toetrekt: Sinterklaas! Tijd om je schoen te zetten, pepernoten te verorberen en Sinterklaasliedjes te zingen. Is de goedheiligman echt zo oud als hij elk jaar in het Sinterklaasjournaal beweert te zijn? En wat is zijn link met de Kerstman? Je leest het hier.
Sinterklaas lang geleden
De ‘echte’ Nicolaas werd geboren in 280, in een deel van Azië dat nu Turkije is. Ja, hij is dus echt heel, heel oud. En in zijn jonge jaren behoorlijk ambitieus: rond zijn twintigste was hij al bisschop van het Turkse stadje Myra. Hij overleed in 343 en werd 200 jaar later heiligverklaard. Dat gebeurde aan de hand van behoorlijk spectaculaire verhalen: zo zou hij vermoorde kinderen tot leven hebben gewekt en drie arme meisjes zonder geld goudstukken hebben gegeven.
Zo konden ze hun bruidsschat betalen en hoefden ze geen werkster of prostituee te worden. Die goudstukken gooide Nicolaas volgens de legende in zakjes door de schoorsteen naar binnen, en een van de zakjes kwam in een schoen terecht. Nu weet je meteen waar de tradities van chocolademunten en schoen zetten vandaan komt.
Met dank aan Jan Schenkman
In 1300 kreeg Sint Nicolaas zijn eigen naamdag: 6 december, en begon de traditie dat kinderen rondom die datum cadeautjes of iets lekkers kregen. In de Middeleeuwen was het Sinterklaasfeest erg populair, maar rond 1600 nam dat af. Een groot deel van Nederland werd protestant en de kerk vond Sint Nicolaas te katholiek. Maar de goedheiligman werd nooit helemaal vergeten en rond 1900 nam zijn populariteit weer toe. Dat kwam vooral door het boekje ‘Sint Nicolaas en zijn knecht’ uit 1850.
In dit verhaal, bedacht door de Amsterdamse schoolmeester Jan Schenkman, komt de Sint met een stoomboot uit Spanje gevaren en loopt hij met een paard over de daken om cadeautjes door de schoorsteen te gooien. Ook moeten er twee stoute kinderen bijna mee in de zak naar Spanje… Mensen vonden het boekje zo leuk, dat werd besloten om Sinterklaas weer uit het slop te halen. Niet meer in de rol van heilige, maar als positieve, vriendelijke opvoeder. En zo zijn we aangekomen bij het Sinterklaasfeest van nu.
Sinterklaas en Spanje
Waarom we nu beweren dat Sint uit Spanje komt, is niet helemaal duidelijk. Tijdens zijn leven is hij er vermoedelijk nooit geweest, maar in 1084 werd wat er over was van zijn graf verhuisd van Turkije naar Bari, een plaatsje in Italië dat ooit onder de Spaanse kroon viel. Ook waren er rond 1800 versjes waarin Sinterklaas lekkernijen uit Spanje haalde, zoals granaat- en sinaasappels. Maar de kans is het allergrootst dat we het, net als veel andere Sinterklaastradities, hebben overgenomen uit het boekje van Jan Schenkman.
Sinterklaas en Santa Claus
Zoals je al aan hun namen kunt zien, hebben onze Sint en de Kerstman meer met elkaar gemeen dan alleen een witte baard en een rode outfit. Nederlanders die in de 17e eeuw naar Amerika emigreerden, namen het Sinterklaasfeest mee naar hun nieuwe land. Ze kwamen daar veel Britten tegen, die het vieren van Sinterklaas al eerder naar Kerstmis hadden verplaatst en hun cadeautjes kregen van Father Christmas.
Met de tradities van de Duitse immigranten, zoals hun Knecht Ruprecht (de hulp van Sinterklaas in noord- en midden-Duitsland) en Pelzmärtel (de cadeautjesbrenger in Franken), was er in de Nieuwe Wereld een groot overschot aan mythische cadeautjesgevers. Om dat probleem op te lossen, begonnen de verschillende figuren steeds meer één Amerikaanse vorm aan te nemen.
Santa en Coca-Cola
In 1809 kwam in een boek van Washington Irving voor het eerst de figuur Santa Claus voor, een dikke Nederlandse zeeman met een pijp en grote groene jas. In de negentiende eeuw verschenen er nog meer verschillende (kinder)boeken en verhalen, waarin Santa Claus allerlei verschillende vormen aannam, maar vrijwel altijd dik en vrolijk was.
In 1930 ontwierp de Amerikaanse tekenaar Haddon Sundblom voor een Coca-Cola-campagne de Kerstman zoals we hem nu kennen: jolig, dik, bebaard en in rood pakje. Hoewel Coca-Cola zelf graag mag roepen dat zij de Kerstman hebben uitgevonden, weten wij nu hoe het echt zit. Mocht je meer willen lezen over het ontstaan van de Kerstman, check dan deze blog!
Wist jij dit eigenlijk allemaal al over Sinterklaas? Ken je nog meer leuke verhalen over de herkomst van de goedheiligman? Zijn er nog andere (december)tradities waar je graag meer over wil lezen? Laat het weten in een reactie hieronder!
9 reacties
Wat grappig om te weten.
Leuke blog weer thanks!!!!
Sinterklaas stamt ook voor een deel af van Germaanse mythen. Zo reed Odin / Wodan (met lange, witte baard) op een achtbenig paard met de naam Sleipnir door de lucht. Hij was ook god van de dichtkunst. Zwarte Piet stamt af van de twee zwarte raven Huginn en Muninn. Deze vliegen de hele dag rond en doen ’s avonds verslag bij Odin. Zoals Zwarte Pieten vertellen welke kinderen er stout zijn geweest. Grýla was een vrouwelijk monster in de IJslandse bergen die stoute kinderen in de zak deed. Daar komt dat gebruik weer vandaan.
Sinterklaas heeft echt helemaal niks te maken met de Germaanse mythen. Zwarte Piet is er pas sinds het boekje van Jan Schenkman bij gekomen, en heeft dus ook niks te maken met de twee zwarte raven. Dat er wat overeenkomsten zijn (wit paard enzo) kan wel zijn, maar daar houdt het dan ook echt mee op.
Als Zwarte Piet al ergens op is gebaseerd, dan is het Ruprecht, de zwarte knecht van de Duitse Kerstman, die overigens niet van de Noordpool, maar uit Turkije kwam en gekleed ging als Ottomaanse heerser.
Het één sluit het ander wat mij betreft niet uit. De raven, Ruprecht, Krampus als archetype waar later weer verder op voortgeborduurd is. Helaas kunnen we aan jan Schenkman niet meer vragen waar hij z’n inspiratie vandaan heeft en met welke intentie hij alles schreef. Bepaalde symbolische gebruiken zijn terug te voeren naar verschillende perioden en gebieden. De kerstman komt inderdaad niet van de Noordpool en stamt af van Sinterklaas maar ook voor een deel van Koning Winter uit Rusland en, daar is hij weer, Ruprecht! Sinterklaas lijkt op Santa Claus.
Erg leuke, interesante en leerzame blog weer!
Heel erg leuk om te lezen, hoe alle verhalen en mythen toch ook weer samen komen. Wat ben ik blij dat Schenkman Sinterklaas weer nieuw leven heeft ingeblazen. Want al ben ik nog steeds een beetje verlegen als ik Sint zie, ik ben toch wel heel dol op hem!!
Nooit geweten, dus super leuk om te lezen!
Heel leuk om weer eens te lezen, ik ken de verhalen al wel maar ze zaten nu een beetje onder het stof.
Zelf heb ik nooit iets gehad met onze Sint, had al snel door dat de buurvrouw degene was die de cadeautjes voor de deur zette, zag haar nog net weggaan ☺.
Ik vind Santa gewoon leuker, veel vrolijker maar dan wel de Coca-Cola versie!.
Groetjes Marijke.