Afgelopen zomer was ik in Rothenburg ob der Tauber om een bezoekje te brengen aan het hoofdkwartier van het beroemde Duitse kerstmerk Käthe Wohlfahrt. In het Middeleeuwse dorpje vind je niet alleen twee prachtige kerstwinkels, maar ook het Duitse kerstmuseum. Daar kun je alles leren over de Duitse kerstgeschiedenis en kersttradities. Zo ook over de typisch Duitse houten Schwibbogen. Heb jij ze wel eens gezien?
Wat zijn Schwibbogen precies?
In het gebied Erzgebirge (het Ertsgebergte) in Duitsland worden al eeuwenlang prachtige kerstversieringen geproduceerd. Waaronder de prachtig verlichte halfronde Schwibbogen. Schwibbogen zijn, naast kerstpiramides en wierook-rokertjes, één van de traditionele kerstdecoraties die mensen in het Ertsgebergte al jaren maken. De gebogen versiering wordt tijdens het kerstseizoen op de vensterbank gezet voor het raam, met het tafereeltje naar buiten gericht. Zo brengen ze sinds jaar en dag een warme en welkome gloed van licht in de donkere decembernachten.
Waar komt de naam en de vorm van de Schwibbogen vandaan?
De naam ‘Schwibbogen’ is afgeleid van ‘Schwebebogen’ of ‘Schwib’: de Duitse naam voor ’toog’ (gebogen opening in de muur). De Schwibbogen is altijd versierd met lampjes, dat vindt haar oorsprong in de tradities van de mijnwerkers. Het was gebruikelijk voor de mijnwerkers om op 24 december samen kerst te vieren. Tijdens deze viering hingen zij hun brandende lampen in een halve cirkel op een muur of bij de ingang van de tunnel, zodat iedereen de ingang kon vinden. Dit resulteerde in het idee en de vorm van een vrijstaande boog met kaarsjes erbovenop.
De allereerste en alleroudste Schwibbogen
De allereerste Schwibbogen is waarschijnlijk gemaakt door de hoefsmid van een mijn in het Ertsgebergte, Johann Teller. Naar verluid verloor hij de kerstdecoratie in Johanngeorgenschadt in het jaar 1726. De oudste nog ‘overlevende’ Schwibbogen dateert uit 1778 en is gemaakt door S.F. Teller. Schwibbogen met tafereeltjes zijn pas sinds het begin van de 19e eeuw in de omloop. Nog tot ver in de 20ste eeuw werden de bogen gemaakt door hoefsmeden van de diverse mijnen en aan de mijngildes geschonken als kerstcadeau. De doorsnee Duitser had er tot het begin van de 20ste eeuw dan ook nog nooit van gehoord, laat staan dat hij er één in huis had met Kerst.
De figuren & tafereeltjes op de kerstversiering
Tegenwoordig zijn er Schwibbogen met allerlei soorten decoraties in het houtwerk. In het begin waren het vooral religieuze thema’s die je in de tafereeltjes terug zag, zoals Adam en Eva omringd door de zon, maan en sterren. In het begin van de 19e eeuw werden juist tafereeltjes rondom de mijnwerken populairder. Ook de materialen veranderden in de loop der tijd. Waar in de 17e en 18e eeuw de Schwibbogen met de hand gesmeden werden, doken in de 19e eeuw uit zwarte metaalplaten gesneden en de nu zo populaire houten exemplaren op.
Pas in de 20ste eeuw werden de Schwibbogen op grote schaal geproduceerd en verkocht in o.a. handwerkwinkels. Dat was ook het moment waarop de bogen populair werden bij het hele Duitse volk. Sinds het eind van de jaren ’30 uit de vorige eeuw duiken ze elke decembermaand weer in vele huiskamers op. Die populariteit heeft de Schwibbogen te danken aan de ‘Feieromd Exhibition’ uit 1937. De organisatie van deze feestelijke expositie zocht naar een symbool uit het Ertsgebergte om te gebruiken in haar advertenties. Dat werd de Schwibbogen.
Beroemde Schwibbogen
Als onderdeel van de tentoonstelling werd de 7 bij 4 meter grote ‘Schwarzenberger Schwibbogen’ gemaakt door meestersmeden Curt Teller en Max Adler, naar een ontwerp van Paula Jordan. Het was de eerste Schwibbogen van zo’n groot formaat. De boog was versierd met grote gaslampen en het tafereel vertelt de geschiedenis van het Ertsgebergte. Helaas is er geen foto van het origineel beschikbaar.
De houten ‘Seiffener Schwibbogen’ die in 1935 gemaakt werd in Seiffen met het ontwerp van de lokale de kerk omringd door huisjes met besneeuwde daken, vormt nog altijd de inspiratie voor de bogen die vandaag de dag gemaakt worden. Dat zelfde geldt trouwens voor het motief van de eerdergenoemde Schwarzenberger Schwibbogen.
Sinds 1960 vind je op kerstmarkten door heel Duitsland grote Schwibbogen terug. Vooral in het Ertsgebergte zelf zijn prachtige exemplaren te bewonderen. Maar ook in de vele Duitse huiskamers staat er tegenwoordig tijdens de Adventperiode eentje te stralen op de vensterbank. De bogen zijn in allerlei soorten en maten verkrijgbaar. Van kleine, eenvoudige exemplaren in één kleur hout, tot grote bewerkelijke dubbelzijdige varianten met veel kleuren hout en zelfs kleurrijke exemplaren die zeer gedetailleerd beschilderd zijn. Neem maar eens een kijkje hier op de website van Käthe Wohlfahrt.
WIN je eigen Schwibbogen van Käthe Wohlfart!
Heb je meteen naar beneden gescrolld om deze laatste alinea te lezen? Dat geeft niets hoor, dat snap ik best! Want als je voor 22 september een reactie achterlaat hieronder, maak je kans op deze prachtige tweezijdige handgemaakte houten Schwibbogen met lampjes van Käthe Wohlfahrt, ter waarde van maar liefst €120. Ik vind deze nog veel mooier dan de drukke bewerkte exemplaren op de foto’s hierboven en heb ‘m speciaal voor jullie uit Duitsland meegenomen.
Hoe maak je kans op deze Schwibbogen?
Tadaaaa!! Laat in een reactie hieronder weten wat jij zo bijzonder vindt aan deze Duitse kerstversiering en waarom hij een plaatsje verdient op jouw vensterbank. Na 22 september wordt de winnaar geselecteerd, hij of zij krijgt via e-mail bericht. Op deze winactie zijn onze spelvoorwaarden van toepassing (daarin staat o.a. dat je 18 of ouder moet zijn en in Nederland of België moet wonen). Ik ben ontzettend benieuwd naar jullie reacties!
201 reacties
Deze Schwibbogen is een kerststal, maar dan totaal anders 🙂 Bij Kerstmis, en de donkere dagen ervoor, horen natuurlijk lichtjes en lampjes. Deze boog kan veilig in de vensterbank, zonder gevaar voor kind en kat en beeld prachtig uit dat het kindeke Jesus op aarde kwam om licht te brengen in een duistere wereld.
Oohh wat is deze toch prachtig! Zou het fantastisch vinden om mijn vriend dit cadeau te kunnen doen deze kerst. We zijn zwanger van de eerste en dit tafereel is niet alleen van zichzelf al een prachtig symbool maar betekend dit jaar nog zoveel meer voor ons. Het zou echt iets bijzonders zijn om deze te mogen winnen en zou voor altijd een symbool blijven voor deze speciale tijd en de overgang van de laatste kerst met zijn tweetjes naar volgend jaar een kerst met zijn drietjes.
Prachtig! Het doet me denken aan de kerstversiering van vroeger. Zou graag die ouderwetse gezelligheid weer in huis willen halen 😉
Hij is echt zo mooi, ik vind het houtwerk zo lieflijk en fijntjes.
Het herinnert mij aan de Kerst in mijn jeugd wij hadden houten figuurtjes in de Kerstboom en aan de Kerstmarkten in Deutsland waar ik al zo vaak ben geweest.
Het is knus en gezellig om al die lichtjes te zien branden, dan kan Kerstmis pas echt beginnen.
Groetjes Marijke.
De houten duitse kerstbogen geven ons de ultieme sfeer van Kerst❣️
Wauw wat een mooie historie. Ik zou hem graag voor mijn verloofde willen winnen.
Onze familie zijn tegenpolen bij zijn familie is het ingetogen met weinig versiering en de boom wordt pas een week voor kerst opgezet . Mijn familie is daarin tegen uitbundig hoe gekker hoe beter en alles in huis wordt versierd zo gezellig wanneer je bij elkaar bent. Daarom hou ik zo van kerst, maar nu we samen wonen moet ik hem hier ook warm voor maken Dat lukt wel aardig en ik merk dat hij taferelen het leukst vind. Zodra hij iets met kleine poppetjes ziet is het als een klein kind in de snoepwinkel en het leuke is dat hij zonder het te weten 100 dagen voor kerst jarig is.
Fijn hoor een doos met kerstartikelen (van mijn schoonmoeder gekregen )
Ik wil niet ondankbaar doen maar dat kaarsentrapje voor mijn raam .. Ik ben er zo op uitgekeken.
Vorig jaar kerst had hij t begeven Echt zo jammer (mot)
Dit is wel heel erg leuk zeg,en nog ruim op tijd ook Hoeft mijn schoonmoeder geen “nieuwe”voor mij te kopen
Dit zou een geweldige blikvanger zijn op onze vensterbank waar nu een herfst tafereel staat en vanaf eind november
wanneer de advent begint dit schitterende houten bilderbogen een goede plaats krijgt tot en met kerst.
Wat is deze houten Schibbogen geweldig gemaakt in het Ertsgebirge. zou goed staan op onze venster bank.
vriendelijke groet.
G. Bruggeman.
wat leuk om deze voor het raam te zetten , hou wel van hout , dit jaar gebruik ik veel hout en natuur tinten in de kerstboom en als decoratie in huis,
1977. In een donkere December nacht. Zoals ieder weekend wij reden wij van Bergisch Gladbach naar Brugge. Niets bijzonders zou je denken… Door een onverwachte sneeuwstorm zaten wij vast in een file, waardoor wij midden in de nacht eindelijk in Brugge aankwamen. Van verre zag ik nog licht branden bij mijn oma. Ik was blij dat ze nog wakker was. Onze pa in alle staten want het was geen licht van een lamp, maar van de kaarsjes voor het venster. Bij aankomst zat ze gezellig in de zetel op ons te wachten en zei, ik heb de kaarsjes laten branden zodat jullie de weg vinden midden in de nacht naar mij.
Haar ‘kaderverhaal’ zoals zei deze noemde was haar trots. In december vertelde zei mij ieder jaar één keer een verhaaltje over een steen, en dat altijd op 6 december na dat we de kerstboom hadden versierd.
Een oude wijze vrouw trok door de bergen vond plots een steen . De steen viel meteen op want hij glom en glinsterde. Het was een waardevolle steen, dat zag ze direct.
Op een dag ontmoette ze een andere wandelaar. Een jongeman die honger had.
Ik heb niet veel eten meer, maar ik deel mijn laatste boterham met jou, zei en ze opende haar tas. De jongen zag de steen. En vroeg, mag ik die steen hebben? De vrouw twijfelde geen moment en gaf de steen aan de jongen. En de jongen verdween.
Hij was blij als een kind met zijn waardevolle steen. Hij wist één ding zeker: deze steen zal ervoor zorgen dat hij de rest van z’n leven geen geldzorgen en honger meer zal kennen.
Maar een paar dagen later gaat hij terug in de bergen en zoekt de vrouw. De vrouw was verrast hem weer te zien.
Ik heb eens nagedacht, zei hei. Ik weet hoe waardevol deze steen is, maar ik wil hem teruggeven. De vrouw wist niet wat ze hoorde en keek verbaasd. Waarom zou iemand zo’n steen in hemelsnaam terug willen geven?
Ik wil er wel iets voor terug zei hij. Zeg het maar, antwoordde de vrouw.
Ik hoop dat jij mij iets waardevollers kan teruggeven. Waardevoller dan deze glinsterende steen.
Waardevoller dan die steen dacht de vrouw? Maar die was ongetwijfeld miljoenen waard! De vrouw had niets!
Geen eten, geen geld, geen vrienden. Niets. De vrouw keek twijfelend naar de jongen… “Wat ik wil is dat wat jij in u heeft dat er voor zorgde dat u de steen aan mij gaf.”
In 1997 heb ik dit verhaaltje voor de laatste keer gehoord. In 1998 is mijn oma overleden. Het laatste wat ze tegen mij zei op 1 december was… Jongen, volgende week vertel ik je het verhaaltje terug. De volgende dag waas ze er niet meer. Nooit heb ik het verhaaltje nog gehoord.
Ieder jaar in december heb ik één kerstwens, en dat is, dat er iemand nog één keer voor mij dit verhaaltje verteld.
Op 2 december zet ik traditioneel haar ‘kerstverhaal’ voor het raam.
Ik doe nooit mee aan win acties. Maar deze kon ik niet weerstaan. Niet zozeer om te winnen, maar om mijn oma haar kerstverhaaltje te delen.
Maar wie weet kan ik dit jaar op 2 december een kerstverhaal voor mijn raam zetten, die ik s’nachts kan laten branden, zodat mijn oma de weg naar mijn huis vindt in de donkere december nachten.
Ik hoop dat de persoon die wint. Ieder jaar zal denken aan het verhaaltje van de steen! En aan mij 🙂
Wat is dit een prachtverhaal! Zo mooi van iemand uit mijn stad dan nog. Als oma zal ik dit steen-verhaal doorvertellen aan kleinkinderen en kinderen, eens we allen rond de winterse gezellige tafel zitten. Dank voor het delen.
Vorig jaar zomer was ik in een dorpje in Duitsland, waar ik een winkeltje vond met allerlei handgemaakte kerstdecoraties. Daar zag ik een soortgelijke boog. Ik vond hem, net als deze, prachtig vanwege het gedetailleerde werk terwijl het toch stijl en eenvoud uitstraalt. Ik heb hem toen niet meegenomen, omdat het hoogzomer was. Het paste gewoon niet in mijn gevoel van dat moment. Daar heb ik nog steeds spijt van, want hij is zo mooi… Voorlopig kom ik niet meer in dat Duitse dorpje, dus heb ik mijn hoop hierop gevestigd.
Wat een mooie bogen !
Ik doe graag mee voor een vriendin. Zij maken thuis veel gebruik van een seizoenstafel. Daarbij gebruiken ze vooral veel hout en natuurlijke producten. Ik denk dat deze boog daar heel mooi bij staat.
Super mooi, voor de gezelligste tijd van het jaar ☃
Goedemiddag,
Mijn vader is op zoek voor een mooie tekening van een Schwibbogen om zelf uit te zagen en in elkaar te zetten. Zelf had hij wel een en ander gevonden op pinterest en ook iets besteld maar dat zijn allemaal al helemaal in elkaar gezette bogen. En hij vind het nu juist zo leuk om zelf te doen.
Mijn broer kan van een tekening het hout kopen en aftekenen (of iets dergelijks) zodat mijn vader kan zagen.
OP internet kan ik niet zo snel iets vinden omdat ik vast naar het verkeerde zoek. Heb jij zo suggesties of een tekening van een schwibbogen voor ons?
Je kan mij mailen of bellen 06 45454935 of 050 7833333 alvast hartelijk dank!
Hallo . Ik hou van het houtwerk, mooi afgewerkt, sfeervol, wij houden ervan. 26 sept ben ik jarig en zeg nou zelf wat is er nog mooier dan deze cadeau te krijgen,en om te mogen stralen op onze schouw en er elk jaar weer van te mogen genieten. De oogjes van mijn kleinkinderen gericht op de lichtjes , wat t altijd doet bij kinderen.
Kerst is een hele mooie gezellige warme tijd, ons gezin houd ervan. Groetjes Truus