Mocht je ooit in Zweden zijn geweest rond de Kerst, dan heb je ze vast wel eens zien staan voor de ramen; van die prachtige kaarsenbogen. Meestal staan er 7 LED-kaarsen op. Maar soms ook 5, 9, 11 of nog wel meer. Bijna altijd is het een oneven aantal. Wat is het verhaal achter deze decoratie? En waarom zetten de Zweden deze kaarsen altijd voor het raam in de Adventperiode? Je leest het in deze blog.
Adventsljusstake of Elljusstake: waar komen ze vandaan?
Kerstmis, Julafton in Zweden, is niet compleet zonder Adventsljusstake of Elljusstake; de (elektrische) kandelaar met een oneven aantal kaarsen die in een punt naar boven lopen, als een soort piramide. Ze zijn er ook in de vorm van een soort boompje, een boog of met de kaarsen gewoon recht naast elkaar.
De kaarsenstandaarden zijn doorgaans gemaakt van hout, messing of kunststof. Als je door de straten rijdt in de Advent (vanaf de vierde zondag voor Kerst tot aan Kerstmis zelf) zul je ze voor praktisch ieder raam zien staan. En ze blijven hangen tot Tjugondag Knut (het feest van de twintigste dag, op 13 januari).
De Zweedse elektrische kaarsenboog: hoe het ooit begon
De Zweedse Oskar Andersson vervaardige ’s werelds eerste elektrische Elljusstake in 1934. Hoe hij op dat idee kwam? Rond 1930 bracht zijn werkgever Philips de allereerste kerstboomverlichting op de markt in Zweden. Maar door de toenmalige 120 volt voeding in Göteborg, was de verlichting slecht. Veel klanten stuurden daarom hun kerstboomlampjes terug. Wat moesten ze bij Philips doen met al die elektrische kaarsen? Oskar Andersson kreeg toen het briljanten idee om de lampjes te gebruiken voor het bouwen van een elektrische kaarsenhouder.
Het management van Philips was in eerste instantie sceptisch. Ze konden zich niet voorstellen dat iemand de traditionele adventskaarsen in huis wilde vervangen door elektrische. Maar toch gingen ze om. In 1937 zorgde Werner Simonsson voor de productie van 3.000 kandelaars. En wat bleek? Ze waren hartstikke snel uitverkocht!
Voor Kerst 1938 werd daarom het dubbele aantal kandelaars geproduceerd, 6.000 stuks. Maar ook die waren supersnel weg. De Zweden vonden de kaarsenboog dus fantastisch. De jaren daarna kwamen er steeds meer concurrerende bedrijven op het idee om de kandelaars op de markt te brengen. En zo ontstond een nieuwe Zweedse kersttraditie.
Waarom zijn het eigenlijk 7 kaarsen?
In Nederland kennen we natuurlijk vooral de 4 adventskaarsen, die je de vier zondagen voor Kerst aansteekt. Die traditie wordt in Zweden overigens ook gebruikt. Maar waar komen die 7 kaarsen dan vandaan? Ik heb flink wat onderzoek gedaan, en de meningen zijn er klaarblijkelijk over verdeeld. Er gaat een verhaal dat men vroeger in de kerk op de eerste Adventszondag enkel de onderste 7 kaarsen aanstak, één voor iedere dag van de week.
De zondag erop werden de volgende 7 ontstoken. En zo ging het verder tot Kerst. Daaruit ontstond – volgens de verhalen – in de jaren ’20 en ’30 van de vorige eeuw de kandelaar met de zeven kaarsen. Maar er zijn ook mensen die zeggen dat er helemaal geen religieuze betekenis aan verbonden is. Dat er gekozen is voor 7 kaarsen omdat een oneven aantal mooi is, uit esthetisch oogpunt dus. En daar valt ook wat voor te zeggen, want er zijn immers ook voldoende exemplaren met andere oneven aantallen te koop (5, 9, 11 of zelfs nog meer) in de Zweedse winkels.
Design Elljusstake
Als de Zweden ergens goed in zijn, dan is het wel design. Niet verwonderlijk dus dat vele Zweedse designmerken en ontwerpers hun eigen versie van de adventsljusstake op de markt hebben gebracht. Er zijn inmiddels exemplaren te vinden in alle soorten en maten, en voor ieder denkbaar budget. Van super klassiek met uit de hand gesneden hout, tot hypermodern met enkel 7 super dunne metalen buisjes. Ieder merk heeft tegenwoordig ook diverse soorten in haar collectie. De foto’s in deze blog zijn bijvoorbeeld allemaal van het Zweedse merk Konstsmide. Anyway, welke smaak je ook hebt; er is zeker weten een Elljusstake voor jou te vinden.
Nog meer Zweedse & Scandinavische kersttradities
Mocht je benieuwd zijn naar meer Zweedse Kersttradities; in dit blogje lees je er nog veel meer over. Bijvoorbeeld wat de Zweden eten met Kerst en wele versiering er nog meer belangrijk is. In een andere blog hebben we de Scandinavische traditie van Julbocken, de kerstgeit onderzocht. En hier lees je alles over Tomte, de Scandinavische kerstkabouter. Genoeg leesvoer dus! Zijn er nog andere nationale of internationale kersttradities waar je meer over zou willen weten? Vertel het me dan zeker in een reactie onder deze blog. God jul!
6 reacties
Ik vind het zo leuk dat dit ook in Nederland weer terugkomt. Wij hadden er vroeger thuis ook een, en die is gelukkig niet weggegooid dus ik denk dat ik hem weer voor de dag ga halen
Wat leuk om te lezen 🙂 ik woon zelf in Zweden en de winkels staan er inderdaad al weer vol mee! Ook hebben de meeste mensen hier van die grote papieren sterren met een lichtje hangen in het raam, je ziet ze ook wel in Nederland. Moet zeggen dat het een erg gezellig gezicht is in december, helemaal omdat het hier in het noorden om
3 uur al donker is :p
Het kan ook een christelijke betekenis hebben. In de bijbel staat het getal 7 voor volheid, perfectie. Bijvoorbeeld de 7 dagen van de week. En aangezien kerst een van oudsher christelijk feest is.
Heerlijk om deze blog te lezen.
Ik houd erg van de scandinavische stijl.
Ik merkte op dat er in je blog van vandaag, in het laatste stukje per ongeluk ” wele versiering” staat i.p.v. ” welke versiering”.
Goedemorgen, weer wat geleerd. Leuk verhaal over die kaarsenboog!
Kan zeven misschien ook te maken hebben met het aantal zondagen van de start van de advent tot Sint-Knoetsdagen?